Otomatik Bilgi Değişimi Nedir Kapsamı Nelerdir?
Otomatik Bilgi Değişimi uygulaması; kişilerin, yerleşik olduğu ülke dışındaki diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, mukim olunan ülkeye, diğer ülke vergi idarelerince, vergisel amaçlarla kullanılmak üzere karşılıklı olarak her yıl gönderilmesidir. Bilgi değişimi vergi kayıp ve kaçaklarını önleme alanındaki uluslararası iş birliğini geliştirmek amacıyla, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 107 ülke tarafından 2017 yılında imzalanmış olan “Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması” gereğince uygulanmaktadır. Türkiye’de uygulama kapsamında finansal kuruluşlardan bilgi toplamaya yetkili makam, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’dır. Finansal kuruluşların sorumlulukları, müşteri kayıtlarında yurt dışında mukim olarak görünen kişi ve kurumlara ait bazı bilgilerin Gelir İdaresi Başkanlığı’na raporlanmasıdır. Konuyla ilgili Gelir idaresi Başkanlığı bir bilgilendirme rehberi hazırlamıştır. Buna göre;
Türkiye’nin ilk otomatik bilgi değişimi, 2018 yılında Norveç ve Letonya ile başlamıştır. Türkiye’de bulunan finansal kuruluşlar, örneğin bankalar, tespit ettikleri hesaplara ilişkin bilgileri Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına bildirecek ve Başkanlık bu bilgileri güvenli bir elektronik ağ üzerinden ilgili ülkelere gönderecektir. Benzer şekilde karşılıklı olarak (mütekabiliyet esası ile) Türkiye’nin anlaşması bulunan ülkelerdeki hesaplara ilişkin bilgiler söz konusu ülkelerin vergi idareleri tarafından ülkemize gönderilecektir. İki ülke arasında bilgi değişimi, hesabın 31 Aralık tarihindeki durumu ile toplanan bilgilere ilişkin olarak bir sonraki yılın Eylül ayının sonuna kadar yapılabilmektedir. Kapsama giren bir ülkeye yalnızca o ülke yerleşiklerinin (mukimlerinin) bilgisi gönderilecektir. Bir finansal kuruluşun yurtdışına doğrudan bilgi göndermesi söz konusu değildir. Örneğin, Türkiye’deki ABC bankasının Norveç’e doğrudan bilgi göndermesi mümkün değildir. Kapsama giren bilgiler Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından bankalardan alınacak ve ilgili ülkelerle paylaşılacaktır. Aynı şekilde, Türkiye yerleşiklerinin (Türkiye mukimi) diğer ülkelerde sahip oldukları finansal hesap bilgileri de bu ülkelerden Türkiye’ye (Gelir İdaresi Başkanlığı) gönderilecektir.
Kişinin bir ülkede yerleşik olması genel olarak ilgili devletin mevzuatı gereğince ikametgâh, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kıstas nedeniyle vergi mükellefiyeti altında olması demektir. Örneğin; adres Türkiye’de olsa bile, banka kayıtlarında Almanya’da ilgili kişiye ait bir telefon numarası tespit edilmesi halinde hesabın kapsama girmesi söz konusu olabilir. Yani sonradan yapılacak adres değişikleri otomatik bilgi değişimini önlemeyecektir. Ancak Türkiye’ye kesin dönüş yapmış kişiler kanıtlayıcı belge sunmaları halinde kapsamdan çıkarılacaktır. Bildirimi sadece finansal kuruluşlar yapacaktır.
Finansal kuruluşlar gösterge buldukları müşterileriyle iletişime geçerek onlardan gerçekte nerede yerleşik (mukim)olduklarını gösteren kişisel beyanlarını ve bu beyanı destekleyen bir belgeyi isteyebilir. Eğer ilgili kişi Türkiye’de yerleşik (mukim) olduğunu beyan ediyor ve mukimlik belgesi, yerleşim yeri belgesi vb. gibi bir kanıtlayıcı belge ile bu beyanı destekliyor ise hakkında bildirim yapılmasına gerek kalmaz. Böyle bir beyanda bulunan kişinin gerçek halini yansıtacak şekilde beyan ve belge sunması sonradan karşılaşılabilecek olası yaptırımlardan sakınmasını sağlayacaktır.
Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan finansal hesap bilgileri (mevduat, saklama hesapları, hisse senedi, yatırım fonu bilgileri, yatırım amaçlı hayat sigortaları bu kapsamdadır.) bilgi değişimi kapsamına girmekte olup, gayrimenkul ve araç gibi taşınır bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Tüm hesap türlerinde hesabın yılsonu bakiyesi bildirime tabi olup, hesap bakiyelerinin kaynağına ilişkin (emekli aylığı, kira geliri gibi) bilgiler otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Bununla birlikte, mevduat hesaplarında ayrıca hesaba yıl içinde ödenen faiz de bildirilecektir. Genel kural olarak Türkiye’de kurulmuş bir şirketin üretim ya da mal alım-satımı gibi aktif bir ticari faaliyetle uğraşması halinde ortağı yurtdışında yerleşik (mukim) de olsa ortaklık payı kaç olursa olsun kurum hesabı otomatik bilgi değişimi kapsamına girmez. Fakat Türk vatandaşlarının yurtdışında kurdukları şirketler adına Türkiye’de açtıkları hesapların bildirimi söz konusu olabilir. Bireysel hesapların bildiriminde herhangi bir parasal sınır söz konusu değildir. Anlaşma kapsamındaki finansal hesapların 31 Aralık tarihindeki hesap bakiyesi ya da değeri ile bu hesaba yıl içinde ödenen gelir bildirim kapsamındadır. Hesabın yıl içinde kapatılmış olması halinde kapatılmış olduğu bilgisi hesabın kapatılmasını takip eden yıl bildirilecektir. Müşterek olarak tutulan hesaplarda ortakların her biri hesap sahibi gibi değerlendirilir ve hesap bakiyesinin tümü bildirilir. Bildirimde hesabın bakiyesinin ortak sayısına bölünmesi söz konusu değildir.
Otomatik bilgi değişiminde amaç tabii ki vergilendirmedir. Bilgi değişimine bağlı olarak çifte vergilendirme yapılmayacaktır. Türkiye’de ödenen vergi ilgili ülkede ödenecek tutardan düşülebilecektir.